Phục vị lần thứ hai

Khi ấy, người Kim lập Thái tể Trương Bang Xương làm Sở Đế ở Trung Nguyên. Bang Xương tuy có dã tâm tự lập chính quyền, nhưng biết dân chúng vẫn còn nhớ đến triều Tống, bèn nghe theo kiến nghị của Lã Hảo Vấn, sai người rước Mạnh hoàng hậu vào cung, tôn làm 「Tống Thái hậu; 宋太后」 ở Diên Phúc cung (延福宮), nghi lễ giống hệt như khi xưa Tống Thái Tổ đón Chu Thái hậu. Về sau các đại thần trung thành với Tống như Hồ Thuấn Trắc (胡舜陟), Mã Thân (馬伸) đồng loạt dâng sớ ép Bang Xương cho Mạnh Thái hậu buông mành nghe chính, Bang Xương bất đắc dĩ phải nghe theo, khôi phục Mạnh Thái hậu danh hiệu 「Nguyên Hựu Hoàng hậu」, đón vào cung để thùy liêm thính chính[1][21].

Lúc bấy giờ, Tông thất triều Tống chỉ còn có Khang vương Triệu Cấu tại Tế Châu[22], thế là Mạnh Thái hậu sai Thượng thư Tả Hữu thừa Phùng Hải (馮澥), Lý Hồi (李噲) cùng người cháu là Mạnh Trung Hải (孟忠澥) mang thư đón về kinh. Lại mệnh Phó đô chỉ huy sứ Quách Trọng Tuân đem người tới hộ vệ, Ngự doanh Tiền quân Thống chế Trương Tuấn bắt được thư viết tay của Thái hậu liền đem bố cáo thiên hạ để tranh thủ sự ủng hộ cho Khang vương.

Năm ấy ngày 12 tháng 6[23], Khang vương Triệu Cấu tức vị Hoàng đế ở Nam Kinh[24], tức là Tống Cao Tông, lập ra triều Nam Tống. Mạnh Thái hậu nghe tin Khang vương lên ngôi, liền bỏ việc buông rèm, chính sự toàn quyền cho Cao Tông quyết định. Cao Tông hoàng đế ra chỉ tấn tôn Mạnh Thái hậu làm Nguyên Hựu Thái hậu (元祐太后), không có chữ ["Hoàng"], nên lúc này Mạnh hậu chưa phải Hoàng thái hậu. Thượng thư tỉnh dâng sớ nói chữ "Nguyên" phạm vào tên của ông nội Mạnh Thái hậu đã được công bố trước đó, vì thế triều đình lại quyết định đổi tôn hiệu của bà là Long Hựu Thái hậu (隆祐太后)[25][26][27]. Mùa thu năm ấy, quân Kim lại Nam hạ, Cao Tông hoảng hốt bỏ chạy về Dương Châu, mệnh Trọng Tuân hộ vệ Long Hựu Thái hậu đi trước, trú ở trị sở Dương Châu. Về sau, quân Kim lại đánh đến nữa, Cao Tông lại bỏ Dương Châu; Trương Tuấn xin định chỗ ở của lục cung, sai Mạnh Trung Hậu đưa thái hậu đến Hàng Châu[28], cho Miêu Phó (苗傅) làm Hỗ tùng Thống chế[1].

Binh biến Miêu Lưu

Giữa lúc triều đình đang khốn đốn vì sự xâm lược của quân Kim thì ngay trong nội bộ lại nổ ra bất hòa dẫn đến một cuộc chính biến. Hai đại tướng là Miêu Phó (苗傅) và Lưu Chính Ngạn (劉正彥) thấy mình có công lớn mà oán hận triều đình thưởng bạc, lại bất mãn khi thấy Vương Uyên (王渊) trước đây chẳng có tiếng tăm gì mà tự nhiên được phong chức cao, bèn lập mưu giết chết Vương Uyên.

Năm Kiến Viêm thứ 3 (1129), ngày 26 tháng 3 (tức ngày 5 tháng 3 âm lịch), xảy ra Miêu, Lưu binh biến. Miêu Lưu phục quân ở chân cầu, giết được Vương Uyên. Vào cung, Miêu Phó và Lưu Chính Ngạn khi gặp Tống Cao Tông thì ép buộc ông nhượng vị, Hoàng tử Ngụy Quốc công Triệu Phu mới 3 tuổi được tôn lên ngôi. Do Triệu Phu còn nhỏ, Mạnh Thái hậu lại một lần nữa lâm triều tham chính, quyền「Thùy liêm đồng thính chính; 垂簾同聽政」, tôn Cao Tông làm Duệ Thánh Nhân Hiếu Hoàng đế (睿聖仁孝皇帝)[29][30]. Long Hựu Thái hậu phong Miêu Phó là Tiết độ sứ của Vũ Đường quân, Lưu Chính Ngạn là Tiết độ sứ của Vũ Thành quân. Mạnh Thái hậu theo lời Chu Thắng Phi (朱勝非), mỗi lần gặp bọn Miêu, Lưu đều ân cần úy dụ, khiến hai người vui mừng không nghi kỵ gì. Lúc đó, Thái hậu ngầm dụ Hàn Thế Trung, Trương Tuấn, Lã Di Hạo và vợ Thế Trung là Lương Hồng Ngọc ở ngoài lo việc Cần vương. Miêu, Lưu thấy quân Cần vương các nơi kéo đến, rất lo sợ, lại nghe theo Chu Thắng Phi, quyết định nhận tội và lập lại Cao Tông lên ngôi.

Ngày 20 tháng 4 (tức ngày 1 tháng 4 âm lịch), Miêu Phó thỉnh chiếu thư của Long Hựu Thái hậu, đưa Duệ Thánh Nhân Hiếu Hoàng đế lên ngôi lần thứ hai. Chu Thắng Phi vẫn sợ Miêu Phó đổi ý nên xin Long Hựu Thái hậu hạ lệnh xá miễn cho Miêu và Lưu. Hai người dẫn bách quan đến mời Cao Tông phục vị. Hôm sau, Long Hựu Thái hậu trả lại triều chính, Cao Tông được về hành cung phục ngôi. Cao Tông đứng trước Long Hựu Thái hậu, tuyên sách tôn làm Hoàng thái hậu, tôn hiệu Long Hựu Hoàng thái hậu (隆祐皇太后)[31][32].

Cuối đời

Hoàng thái hậu Mạnh thị nghe Trương Tuấn là người trung nghĩa, nên bàn với Cao Tông, muốn được gặp mặt. Lại có Thừa nghị lang Phùng Tiếp đứng ra yêu cầu Miêu Phó phục ngôi cho Cao Tông, Thái hậu đề nghị thăng chức cho ông ta, Cao Tông đồng ý. Không bao lâu sau, Cao Tông đến Kiến Khang, mệnh Thiêm thư Xu mật viện sự Trịnh Giác hộ vệ Thái hậu. Khi đến nơi thì Cao Tông lại chạy nữa, lệnh cho Lưu Ninh làm Chế trí sứ Giang Chiết, hộ vệ Thái hậu đến Hồng châu. Mệnh bọn Đằng Khang, Lưu Giác cũng đi theo; sau còn sai Tứ Sương đô chỉ huy sứ Dương Duy Trung dẫn quân theo hộ vệ. Trên đường đi, nội thị và cung nhân chết hơn 10 người, duy Thái hậu vẫn vô sự[1].

Khi Thái hậu tới Hồng Châu thì được tin Lưu Quang Thế thua trận, quân Kim đã tiến tới Hồng châu. Khang, Giác đưa Thái hậu ra Cát châu. Ngườu Kim truy đuổi rất gấp, thuyền của Thái hậu ngày đi mà đêm không dám nghỉ. Một buổi bình minh, thuyền đến huyện Thái Hòa, chủ thuyền là Cảnh Tín thấy Thái hậu có nhiều vàng bạc châu báu liền cướp bằng hết; quân lính hộ vệ của Dương Duy Trung tan rã, cung nhân hơn 160 người thất lạc đâu mất, Đằng Khang và Lưu Giác cũng bỏ trốn. Lúc này, chỉ còn gần 10 vệ sĩ hộ tống Thái hậu và mẹ của Nguyên Ý Thái tử Triệu Phu là Phan Hiền phi đến Kiền Châu. Bỗng có thổ hào Trần Tân đến cướp thành, bọn Khang, Giác và Duy Trung chống không nổi; bộ tướng của Dương Duy Trung là Hồ Hữu đem quân phản công, giết được Tân, Thái hậu được an toàn. Cao Tông hoàng đế lúc này sai sứ hỏi hành tung của Thái hậu, biết được bà ở Kiền châu nên mệnh Trung thư xá nhân Lý Chánh Dân đến triều yết[1]. Sau đó, Cao Tông sai Ngự doanh ti đô thống Tân Xí Tông, Đái ngự khí giới Phan Vĩnh đón Thái hậu về Việt. Thái hậu đến nơi, Cao Tông đích thân đón ở ngoài cửa, rồi hỏi tội trừng trị bọn tướng theo bảo vệ.

Lúc Thái hậu phục vị, có người cung nhân dùng bùa chú trong cung, Thái hậu nhớ tới oan án của mình khi trước nên không xử tội, chỉ cho người đó ra khỏi cung. Nhân ngày sinh nhật của mình, Thái hậu nói với Cao Tông rằng Tuyên Nhân Cao Thái hậu là người thánh minh nhưng lại bị bọn gian thần hãm hại, bèn xin xá miễn các cáo trạng của Chương Đôn tố cáo Tuyên Nhân Thái hậu, Cao Tông đồng tình. Tống Cao Tông Triệu Cấu đối với Mạnh Thái hậu tuy không có tình ruột thịt, nhưng lại rất hiếu thuận, người bên ngoài dâng nộp đồ quý đều dâng lên cho Thái hậu chi dùng trước rồi mới đến bản thân. Tuyên giáo lang Phạm Đảo có hiềm khích với Mạnh Trung Hậu, tố cáo với Cao Tông rằng Thái hậu bí mật nuôi một hoàng tử con của Tống Khâm Tông, Cao Tông bèn nói:「"Trẫm với Thái hậu khác gì mẹ con, làm sao có chuyện đó"」. Rồi trị tội người nói gièm[1][33].